Golygon

Ysgrifau treiddgar a phersonol gan un o awduron cyfoes gorau Cymru, Manon Steffan Ros. Mae'r ysgrifau yn cynnwys deunydd gorau o'i cholofn wythnosol yn Golwg. Ceir adrannau gwahanol ar bynciau gwahanol yn cynnwys Pobl, Diwylliant, Llefydd a Dioddefaint. ~Publisher: Y Lolfa

Mae’n hawdd gweld sut y gallai penawdau newyddion fod yn dir ffrwythlon i lenor. Wedi’r cyfan, maent yn cyflwyno i ni straeon dramatig llawn trasiedi a thrais, arwriaeth a dewrder, yn sôn am argyfyngau ac am newidiadau cymdeithasol mawr ac yn cofnodi bywyd a marwolaeth unigolion blaenllaw. Bob wythnos ers 2014, bu Manon Steffan Ros yn ymateb yn greadigol i stori yn y newyddion ar ffurf darn cynnil o lenyddiaeth yng nghylchgrawn Golwg. Mae Golygon yn cyflwyno detholiad o’r darnau hyn, wedi eu casglu yn ôl categorïau thematig yn hytrach na threfn gronolegol.



Amrywiaeth y darnau yw un o gryfderau’r gyfrol, gan arddangos dawn yr awdur i ymateb yn graff ac yn grefftus i ystod hynod o eang o bynciau – o stormydd Aberystwyth i drychineb Aber-fan, o Brexit i Brangelina, o’r ffrae dros addysg Gymraeg yn Llangennech i’r trais terfysgol yn Nice, Paris ac Orlando. Mae yma hefyd ysgrifau teimladwy ar achlysur marwolaeth ffigyrau adnabyddus fel Rhodri Morgan a Gareth F. Williams, a darnau sy’n deillio o fywyd bob dydd a chylch byd natur. Mae pob un, heb eithriad, yn bwrw goleuni amgen a disglair ar bynciau a digwyddiadau yng Nghymru a thu hwnt.



Er yr amrywiaeth yma, mae yna naws waelodol gyffredin i’r darnau sy’n ymateb i ddigwyddiadau cyfredol – rhyw ymdeimlad o fod eisiau dadlennu anghyfiawnder a rhagrith. Efallai na fyddai llenor llai dawnus, wrth ymdrin â phynciau llosg o’r math yma, wedi gwneud fawr mwy na rhefru a chollfarnu, gyda ffurf mor gryno yn gwahodd ymateb unllygeidiog ac arwynebol. Ond cyflwyna Manon Steffan Ros, drwy ddarnau o lên micro cynnil a chofiadwy, y cig a’r gwaed y tu ôl i ffeithiau moel y penawdau, y teimladau a’r tensiynau y tu ôl i’r dyfyniadau a’r datganiadau, gan gyfleu persbectif a safbwyntiau amrywiol, ac yn aml yn annisgwyl, lu o gymeriadau sy’n codi cwestiynau o bwys ym meddwl y darllenydd.



Mae un o ysgrifau cryfaf y casgliad yn cyfleu hanfod y gyfrol i’r dim. Sbardunwyd ‘Burkini’ gan stori am heddlu Ffrainc yn gorfodi menywod Mwslemaidd i ufuddhau i’r gwaharddiad ar eu dillad nofio ceidwadol mewn ymateb i’r ymosodiadau ar y wlad. Ond nid stori am y gwaharddiad yw ‘Burkini’. Nid oes sôn am draethau Ffrainc, na chrefydd nac eithafiaeth na therfysgaeth yn y darn. Yn hytrach cawn bortread o fam ifanc newydd yn ymbaratoi ar gyfer noson allan gyda’i gŵr, sy’n ei gorfodi yn y pen draw i wisgo i’w blesio ef, er gwaethaf ei theimladau hithau. Codir drych i’n cymdeithas ‘ryddfrydol’ a hynny heb fod y neges yn drech na’r dweud.



Mae yma ddawn dweud feistrolgar a dealltwriaeth ddofn o’r natur ddynol. Mae’r ysgrifau, er eu cysylltiad â materion y dydd, yn trin a thrafod themâu oesol gan sicrhau i’r gyfrol apêl barhaol. Mae Golygon yn cynnig nid yn unig olwg newydd ar bynciau cyfarwydd a phwysig ond hefyd olwg ddyfnach arnom ni ein hunain. ~Sioned Williams @ www.gwales.com