Delme - Hunangofiant Delme Thomas

Hunangofiant arwr Llanelli, Cymru a'r Llewod, Delme Thomas. Cyrhaeddodd y brig gyda'i glwb, ei wlad a'r Llewod dros gyfnod o 15 mlynedd o chwarae. Daeth ei enw'n adnabyddus ymhob cornel o'r byd rygbi, enw sy'n ennyn parch gan y rhai y bu'n chwarae gyda nhw ac yn eu herbyn. Mae'r parch hwnnw yn cael ei ddangos iddo hyd heddiw. ~Publisher: Y Lolfa

Pan oeddwn i’n blentyn ysgol gynradd mewn pentref tawel yng nghanolbarth Ceredigion, un o’r pethau a wnâi’r plant yn gyson wrth weld y ‘dynion letric’ ar ben polyn oedd syllu er mwyn gweld ai Delme Thomas oedd e, ac os mai Delme oedd yno, fe âi'r si ar led, a phlant y pentref i gyd yn ymgynnull wrth droed y polyn trydan! Mae yna ddeugain mlynedd a mwy ers hynny, a dyma fi ar ddiwedd 2013 yn cael gwybod ychydig mwy o hanes yr arwr.



Diddordeb arwynebol iawn sydd gennyf i yn y gamp ac o ganlyniad doeddwn i ddim wedi cael disgwyl cael fawr o flas ar y gyfrol hon ond fe’m siomwyd o’r ochr orau. Yr hyn sy’n taro rhywun fwyaf yw fel y mae pethau wedi newid – y chwaraewyr erbyn hyn yn cael pob math o sesiynau ymarfer a thriniaethau meddygol – ond nid felly roedd hi yng nghyfnod cynharaf Delme. Yn aml roedd y cyfrifoldeb arno ef i ddod yn heini ac os oedd yn cael anaf, y cyngor oedd gadael iddo wella o ran ei hunan a dod ’nôl i’r cae rygbi pan oedd yn teimlo'n holliach!



Mae yna ysbryd cymunedol hyfryd i’w blasu yn y gyfrol hon wrth i ni, er enghraifft, rannu gwefr trigolion Bancyfelin ger Caerfyrddin ar ôl iddynt glywed bod un ohonyn nhw wedi cael ei ddewis i garfan y Llewod. Prin oedd Delme wedi gadael cartref a dyma fe’n sydyn yn gorfod mynd ar daith bum mis. Ceir darlun gwylaidd iawn o’r trydanwr wrth i ni ddarllen am ei ymdrechion i gyd-dynnu â’r gweddill ac i brofi ei hun yn y gemau. Fe fu’n daith hynod lwyddiannus iddo ac roedd trigolion ei ardal enedigol yn falch iawn ohono, ond dyw Delme ddim yn un i ganmol ei hun. Yn wir, mae’r gwyleidd-dra cyson yn peri rhywun i fod eisiau darllen mwy.



Roedd yna fwy o deithiau tramor i ddilyn wedi’r un gyntaf honno i Seland Newydd yn 1966 , a difyr yw pob cofnod, yn enwedig dylanwad pobl megis Clive Rowlands a Carwyn James. Fe fydd pob cefnogwr, yn enwedig cefnogwyr y Sgarlets, yn cael blas anhygoel ar ddarllen yr hanes (unwaith eto!) am fuddugoliaeth Llanelli yn erbyn y Crysau Duon ar ddiwrnod olaf Hydref 1972.



Daeth gyrfa Delme Thomas ar y cae rygbi i ben yn 1974, a bu’r cyfnod a ddilynodd y penderfyniad yn hynod anodd iddo. Clywn ef yn dweud yn onest iawn ei hanes mewn ward seiciatryddol a’r teimlad o fod yn fethiant. Ond bu ymweliad beunyddiol un gweinidog â’r ysbyty o gymorth mawr iddo ac ers gadael yr ysbyty mae wedi mynychu’r capel ym Mancyfelin yn gyson. Mae profiad o’r fath wedi gadael ei ôl arno, heb os, ond wedi gwneud iddo sylweddoli hefyd beth sy’n bwysig mewn bywyd.



Dyma lyfr hynod o ddarllenadwy. Ceir cofnod gwerthfawr o fyd rygbi y 60au a’r 70au ond ceir ynddo lawer mwy na hynny, a gellir ond mawrygu dyn y ‘polion letric’. ~Sarah Down-Roberts @ www.gwales.com