Martha Jac a Sianco

A strong novel relating the story of two elderly brothers and their sister who are held captive by family circumstances and by a life of hardship on a farm in south west rural Wales, by a talented young writer. Winner of the Academi Book of the Year Award for 2005. First published in November 2004. ~Publisher: Y Lolfa

LLYFR CYMRAEG Y FLWYDDYN, 2005 Braidd yn amheus oeddwn i cyn darllen Martha, Jac a Sianco, nofel ddiweddaraf Caryl Lewis. Meddwl fy mod am ddos arall o rywbeth tebyg i’r hyn a geir yn y gyfres nofelau Tomos a Marged. Ofnwn mai’r hyn a gawn fyddai ymdrech i ddyrchafu bywyd cefn gwlad Ceredigion hanner canrif a mwy yn ôl. Ond nid dyna sydd yma o gwbl, eithr nofel soffistigedig am ddau frawd a chwaer yn dygnu byw ar fferm y teulu yn y byd sydd ohoni heddiw. Gan nad yw Sianco ‘fel pawb arall’ mae’r gofal am y fferm yn disgyn ar ysgwyddau Jac a Martha. Maent fel pe baent wedi eu rhwymo wrth y pridd a heb fedru dianc rhagddo; yn gaeth i’r gorffennol, maent yn driw i werthoedd eu diweddar rieni, ac eto’n ddrwgdybus iawn o’i gilydd. Y cymeriad sy’n argyhoeddi leiaf yw Judy, ffansi ledi Jac. Cyw gog mewn nyth os bu un erioed. Saesnes na pherthyn iddi unrhyw rinwedd na dyfnder. Mae’n dod o’r un ysgol â’r cymeriad Paul Rushmere yn nofelau Islwyn Ffowc Elis. Trueni na pherthynai iddi beth o’r cymhlethdod sydd i’w gael yn y cymeriadau eraill. Cyfoethogir y gwaith gan dafodiaith Ceredigion, a thrwy’r amser rydym yn ymwybodol fod yr awdur yn adnabod ei chymeriadau a’i chynefin yn dda iawn. Ambell waith ceir disgrifiadau hyfryd o fyd natur a hyd yn oed enghreifftiau prin o ddealltwriaeth rhwng y tri. Ond drwy’r cyfan mae rhywun yn ymwybodol fod rhyw dynged sinistr yn aros y teulu. Mae presenoldeb bygythiol y brain yno i’n hatgoffa o hynny. Nofel eithafol o drist yw hon, ac er eich bod yn dyheu am ddianc rhag y diwedd anorfod, nid oes dihangfa i’w gael. Fe’ch tynnir i mewn i’w dyfnderoedd tywyll. Yn ddiweddar yr wyf wedi darllen nifer o nofelau Cymraeg rhyfeddol o dda. Ond mae Martha, Jac a Sianco yn gwbl arbennig. Mae hi ben ac ysgwydd uwchben popeth arall a ddarllenais eleni. Llyfr y Flwyddyn heb unrhyw amheuaeth. ~Dafydd Morgan Lewis @ www.gwales.com