Straeon o'r Mabinogi

Nid ar chwarae bach y mae ceisio adrodd straeon y Mabinogi i blant. Y mae’r pedair cainc yn creu byd cymhleth, clytiog ac yn portreadu’r dwys a’r doniol, y cariadus a’r creulon, ac ar ben hynny y mae rhywun yn delio ag un o eiconau ein llên. Felly roedd argraff gyntaf rhywun o’r gyfrol hon yn eithriadol bwysig, a rhaid dweud bod y cipolwg cyntaf yn plesio'n fawr. Mae’n gyfrol hardd a sylweddol, mae llygaid praff a phig grymus yr eryr yn meddiannu’r clawr, ac o fodio’r tudalennau mae’r darllenydd yn ymwybodol o bwysau’r gyfrol, ac o drwch papur y dalennau, heb sôn am urddas syml y lluniau hynod gyfoethog. O graffu ymhellach y mae hyd yn oed patrymau lliwgar canol oesol y cloriau yn datgelu difyrrwch wrth i chwi ddarganfod ambell lygoden ddigywilydd yn cuddio yn y patrwm.



Ond un peth yw argraff gyntaf. Y darllen sy’n cyfri. Mae prif ffrwd y straeon y Mabinogi wedi eu cynnwys a’r llinyn storïol yn llifo’n rhwydd drwyddynt oll. Fe geir stori hudol Pwyll yn cyfarfod â Rhiannon, mae stori Branwen a Matholwch yma, gan gynnwys cysgod dialgar Efnisien. Ceir hanes Pryderi a’r niwl dros Ddyfed, a hanes Gwydion, Lleu a Blodeuwedd. Ond yn rhyfedd iawn mae’r bennod am Bwyll yn Annwfn ychydig yn chwithig, felly hefyd hanes darniog Math ac Arianrhod, ac nid oes sôn yma am y grafanc yn cipio ebol ac yn yn gollwng Pryderi’n faban yn y stabl. O ganlyniad, nid oes sôn am Rhiannon yn gorfod cario gwesteion i’r llys ar ei chefn. O’u cymharu â’r darnau am Annwfn, byddai’r straeon hyn wedi bod fwy deniadol a difyr i blant. Ond y mae golygu a dewis a dethol straeon y Mabinogi bob amser yn dibynnu llawer ar fympwy personol. Nid yw’r detholiad yn amharu dim ar lif y straeon.



Aralleiriad cyfoes, rhwydd i’w ddeall a geir yma, nid ymgais i ail greu neu roi blas ar eirfa ganol oesol y Pedair Cainc. O ddewis y llwybr hwn ni ellid gofyn am ragorach mynegiant. Mae’r lluniau a’r dweud yn cydblethu’n hyfryd, oni bai efallai am y golygfeydd o frwydr. Mae lluniau’r brwydro a’r lladd yn llawer iawn mwy graffig na’r geiriau, fel petai awdur ac artist yn anghydweld am oedran y darllenydd.



Dyma gyfrol chwaethus, rhwydd a difyr i’w darllen a’r lluniau yn llawn urddas a dirgelwch, ac felly mae’n gyflwyniad cynnar gwerthfawr i Bedair Cainc y Mabinogi. ~John Roberts @ www.gwales.com