Waldo Williams - Cerddi 1922-1970

Er mai dim ond un gyfrol o farddoniaeth a gyhoeddodd Waldo Williams, bu effaith honno yn bellgyrhaeddol. Mae’r ffaith i Dail Pren esgor ar gymaint o weithgaredd academaidd a llenyddol yn adrodd cyfrolau am statws y bardd o Benfro yn llên Cymru. Ysbrydolodd ei awen genedlaethau o feirdd, llenorion ac artistiaid i ymarfer eu crefft, ac yn y byd gwleidyddol daeth cenedlaetholwyr diwylliannol y cyfnod o hyd i’w maniffesto yng ngeiriau’r gweledydd eiconig hwn a ddioddefodd dros ei ddaliadau.



Mae’r gyfrol hon o dros saith can tudalen, ynghyd â chofiant diweddar Alan Llwyd, yn ddathliad teilwng o fywyd a gwaith Waldo. Ynddi cynhwysir Dail Pren yn ei grynswth. Yn ogystal, casglwyd y cerddi ar wasgar o gylchgronau a phapurau newyddion y cyfnod ynghyd â nifer o ganeuon na fu erioed mewn print. Derbyniwyd y rhai hyn drwy ddwylo aelodau o’r teulu a ffrindiau. Ar ben hynny mae rhagymadrodd Robert Rhys a nodiadau helaeth Alan Llwyd yn brawf arall o’u hysgolheictod disglair.



Adlewyrchir rhychwant eang awen Waldo yn y gyfrol. Yr oedd, er enghraifft, yn fardd plant heb ei ail. Meddai hefyd ar y ddawn brin o fod yn wirioneddol ddigrif ac ar adegau eraill yr oedd yn finiog o ddychanol. Enillodd galon y werin Gymraeg gyda’i ganu swynol telynegol a deil ‘Y Tangnefeddwyr’ a ‘Cofio’ ymhlith ei ffefrynnau. Er hynny, mae’n debyg mai’r cerddi trymach a dwysach megis ‘Mewn Dau Gae’ ac ‘Ar Weun Cas-mael’ sy’n sicrhau lle iddo ymysg beirdd mawr yr iaith Gymraeg.



Cwynodd cyfaill wrth Waldo ei fod yn cael trafferth i ddilyn rhediad meddwl y bardd yn rhai o’r cerddi mawr. Ffromodd Waldo gan fynnu ei fod wedi gadael digon o switsys ynddynt ar gyfer y darllenwyr. Camp a chymwynas y ddau academydd o Athrofa Hywel Teifi yw dangos lle mae’r switsys hynny a chyfeirio taith y darllenydd cyffredin tuag at ‘y môr goleuni’. ~Idris Reynolds @ www.gwales.com