Rhwng Dau Fyd

Nofel afaelgar yn troi o gwmpas Gwen a Rosa. Mae Gwen yn dechrau ar ei swydd gyntaf fel athrawes a Rosa, yn ei hwythdegau, wedi dod o'r Eidal i Gymru i redeg caffi ar ddiwedd yr ail ryfel byd. Mae datblygiad eu perthynas yn ganolbwynt i'r stori ond mae'r ~Publisher: Y Lolfa

Eglwysi bach hynafol, bryniau llawn coed olewydd a bwyd bendigedig – rhai o'r pethau sy'n dod i'r meddwl wrth ddisgrifio'r Eidal. Ond caledi bywyd yn y wlad honno sydd gan Mared Lewis yn ei nofel ddiweddaraf. Mae'r nofel yn mynd â ni o dref Bardi yn ardal Emilia-Romagna yn ystod yr Ail Ryfel Byd i Landudno'r unfed ganrif ar hugain. Rhwng dau fyd go iawn.



Fel y mae teitl y nofel yn ei awgrymu, mae'r 'ddau fyd' yn dod â phrif gymeriadau'r nofel at ei gilydd. Athrawes yw Gwen sydd newydd ddechrau dysgu mewn ysgol yn Llandudno, ac mae'n ymgartrefu mewn fflat uwchben caffi Eidalaidd yn y dref. Yn rhannu adeilad â hi mae Rosa Spinelli, hen wraig yn ei hwythdegau a symudodd gyda'i gŵr o'r Eidal i Gymru ym merw'r rhyfel. Fel cynifer o drigolion eraill Bardi a ymfudodd i Gymru, agorodd y pâr gaffi. Ac mae’r awenau bellach yn nwylo’r mab, Tony.



Byddai symud i dref ac ysgol newydd yn ddigon heriol, ond ychwanegwch at hynny'r ffaith fod rhaid byw o fewn tafliad carreg i Rosa, ac fe gewch chi ryw fath o syniad o wewyr Gwen. Does fawr o Eidaleg, heb sôn am Gymraeg, rhwng y ddwy gymdoges. Mae Rosa'n dal i ramantu am oes aur y caffi pan oedd ei gŵr a hithau'n ei redeg, ac er ei bod wedi byw yng Nghymru am y rhan fwyaf o'i hoes, mae ei chalon yn dal yn ddwfn ym mhridd ei mamwlad. Fe briododd ddyn oedd yn ei charu, ond mae’n dal i gofio am ei chariad cyntaf, Rino, bron hanner canrif ers ymadael. Wrth i’r nofel fynd rhagddi, fe ddown i wybod mwy am yr uned deuluol yn Bardi. A down i wybod hefyd am fywyd Gwen wrth i’w gyrfa fel athrawes newydd fynd o ddrwg i waeth.



Mae’r cymeriadau'n rhai crwn a chredadwy, ac mae’r gwrthgyferbyniad rhwng Rosa a Gwen yn gweithio’n dda. Ac er yr oerfel a'r tensiwn amlwg sydd rhwng y ddwy gydol y nofel, mae rhywfaint o agosatrwydd hefyd, yn enwedig wrth i’r ddwy deithio gyda’i gilydd i’r Eidal ar ddiwedd y nofel. Pa mor debyg yw’r ddwy mewn gwirionedd?



Mae Mared Lewis wedi llwyddo'n arbennig i greu naws – gallwch chi deimlo cysur cynnes y caffi gyda sŵn a stêm y peiriant coffi wrth iddi dywallt y glaw tu fas, gallwch deimlo caledi bywyd Bardi adeg y rhyfel, a gallwch deimlo colled Rosa, yn enwedig wrth iddi ymweld â mynwent ei gŵr a mynwent y teulu.



Dyma nofel sy’n hawdd ei darllen, ac mae cynildeb Mared Lewis yn golygu nad yw pob llinyn yn cael ei glymu chwaith. Er bod haenau gwahanol stori Gwen a stori Rosa yn dod i’r amlwg, mae yna gwestiynau sydd yn dal heb eu hateb – perthynas Gwen a’i thad yn un peth. Ac rwy'n siŵr fod mwy i hanes Tony hefyd. Y nofel nesa efallai.



Llwyddodd yr awdur i greu dau brif gymeriad, dau gymeriad sy'n pontio'r cenedlaethau a'r gwledydd. A'r ddwy rhwng dau fyd.



A phob clod hefyd i Mike Briscoe am y clawr deniadol sy’n atgoffa rhywun o ddarluniau Hopper. Clawr y nofel yw gwisg y geiriau wedi’r cwbl. ~Dorian Morgan @ www.gwales.com